Spreken is goud, zwijgen is zilver. De lessen van de 'Snowdenleaks' Gastblog van @maryseducheine

Ik heb er al jaren een aantal, maar naar mate je ouder wordt, moet je gewoon accepteren dat het er steeds meer worden. En smeren helpt echt niet. Tegen geheimen dan. De 'Snowdenleaks' geven alle aanleiding om woorden te wijden aan dit moeilijk toegankelijke onderwerp. Want of je nu of je nu contentmarketeer, Tweede Kamerlid, consultant of directeur communicatie bent, er zijn beroepsmatig zaken die niet benoemd kunnen of mogen worden, maar wel bestaan.

Geheimen, ze zijn soms een groot taboe, en dan weer kennis en macht tegelijk. Hoe 'hoger' je carrièretechnisch, portefeuille-gewijs of 'terzake kundig' komt, des te uitgebreider het dokument dat ondertekend moet worden: De 'Non Disclosure Agreement', in 'corporate' kringen beter bekend als En-Die-Ee. Voor 'normale' mensen: de geheimhoudingsverklaring.

Met geheimen luistert het nogal nauw. Want 'het over geheimen hebben', is bijvoorbeeld iets heel anders dan 'over geheimen praten'. Ik herinner mij gesprekken waarbij de geheime kwestie niet benoemd werd, maar het er rustig twee uur lang over ging.

Er zijn ook legio situaties geweest waarbij ik het geheim wel wist en dat ik wist dat de anderen aan tafel het geheim ook wisten, maar dat ik niet mocht laten merken dat ik dat dan weer wist. Kafka meets Boardroom.

Geheimen en vertrouwelijke informatie zijn voor wie opereert in het communicatievak of in de journalistiek soms net zo beperkend als interessant. Ik heb als journalist twee maal een faux pas van hooggeplaatste personen verzwegen, omdat ik het 'menselijkerwijs' niet gepast vond, om iemand 'daar op te pakken'. En als woordvoerder heb ik soms sans gêne gedeeld met journalisten hoe het er echt aan toe ging: beter het 'goeie' slechte verhaal op straat, dan het 'slechte' slechte.

Woordvoeringslijnen schrijven over geheimen, lijkt simpel: "Geen commentaar". Maar het is echt een vak apart: tekst en uitleg geven over een kwestie waar je niets over kan zeggen. Het betekent vaak dat je commentaar een enorme gelaagdheid aan meta-informatie moet hebben. Ik ken woordvoerders die dat specialisme tot in de puntjes beheersen. Maar moeilijk is het wel, zeker nu off-the record eigenlijk niet meer bestaat, behalve dan in Nieuwspoort.

De cursus "Communiceren over Staatsgeheimen doe je zó"  bestaat bij mijn weten niet (vast geheim), maar zou voor velen heel nuttig kunnen zijn. Het eerste persbericht van de NSA naar aanleiding van de 'Snowdenleaks' telde tig pagina's met juridische zinnen, waarvan er één echt telde (ik parafraseer): "We had no direct access". Zo kort kan een zin waarin een geheim besloten ligt dus zijn. Het probleem van de zin is dat ie het vertrouwen in geheime dienst(en)  en de reputatieschade niet zal herstellen. Er is meer nodig: erkenning dat er verkeerde inschattingen zijn gemaakt, dat de technologie te ver vooruit is gehold ten opzichte van tal van wetgeving en van wat maatschappelijk aanvaardbaar geacht wordt. Daarna kunnen 'we' pas verder.

Hier in Nederland spoedde de minister van Binnenlandse Zaken - verantwoordelijk voor onze eigen geheime dienst - zich de afgelopen weken naar Pauw en Witteman en Nieuwsuur om te vertellen dat hij veel niet wist (of hij zelf afgeluisterd wordt), en nog meer niet mocht zeggen (want staatsgeheim). Kafka meets Journalism.

Ik denk dat er voor de Nederlandse betrokken ministers, en hun geheime diensten, maar één ding op zit: spreken is goud, zwijgen is zilver. Het lijkt eng, maar het valt reuze mee. Wie goed is in afluisteren, kan vast ook goed luisteren naar bezwaren in plaats van in een kramp te schieten.

Experts buiten het geheime wereldje raadplegen en je open stellen voor zinnige suggesties buiten je 'comfortzone' kunnen ook goed uitpakken: zo hoor je nog eens wat. Praat journalisten bij en neem een rapport (Commissie Dessens) dat binnenkort verschijnt als aanleiding om het gesprek aan te gaan met burgers en maatschappij. Eigenlijk, zo bedenk ik mij nu, ligt hier een uitgelezen participatiekans voor overheid en politiek.

P.S. Kijktip voor wie wil weten waarom de 'Snowdenleaks' voor velen een "Big Thing" is.